İlk Müslüman Türk Medeniyetleri 1. Kısım

İlk Müslüman Türk Devletlerinde  Kut anlayışından gelen bir yapı hakimdi, yani hükümdarlık hükümdar ailesine Tanrı tarafından verildiğine inanılırdı. Yani Devlet Hükümdar ailesinin ortak malı sayılırdı. Tabi bu olay taht kavgalarına sebebep olurdur.
Gaznelilerle birlikte, Kut anlayışı “Sultan” anlayışına dönüşmüş ve hükümdar Allah’ın yeryüzündeki gölgesi sayılmıştır, Bu olay için Kut olayının mutasyonu diyebiliriz.

Devletin başında ki Hükümdar genellikle Sultan unvanını kullanırdı. İlk Müslüman Türk Devletlerinde Sultan unvanını Gazneli Mahmut kullanmıştır.
Büyük Selçuklu hükümdarı Tuğrul Bey 1055’de Bağdat Seferi’ne çıkarak, Abbasiler’i rahatsız eden Şii Büveyhoğulları’nı yıkıp Abbasi Halifesini baskıdan kurtarmıştır. Abbasi Halifesi; Tuğrul Bey’e “Doğu’nun ve Batı’nın Hükümdarı” unvanını vermiştir.

Not :Memlüklülerde biraz farklı bir durum mevcut. Her komutanın Hükümdar olabilmesi onlarda mümkündü.

Hükümdarlık Sembolleri

• Lakap ve ünvanlara (Elkab) sahip olunması
• Hutbe okutulması
• Otağ-ı Şeriadı verilen büyük çadırın kurulması
• Toy düzenleyerek halkına ziyafet çekmesi
• Para bastırılması
• Nevbet (mehter) çalınması
• Halifeden menşur (onay) alınması
• Asa (halifenin gönderdiği değnek)
• Tahtının bulunması
• Sancağının olması
• Sarayın bulunması
• Sorguç (kaftana takılan püskül)
• Arma, Tuğra ve Çetr (saltanat şemsiyesi)’in bulunması
• Tuğ (mızrağa bağlanan at kuyruğu)’un olması
• Hilat giyme ve kılıç kuşanma törenlerinin yapılması

Hükümdarların kullandığı ünvanlar;

• Karahanlılarda Han, Hakan, Kara, Kadir;
• Gaznelilerde Tegin, Sultan, Padişah;
• Büyük Selçuklu Devleti’nde Bey, Melik, Sultan, Sultan’ül-Âlem, Sultan-ı Âzam, Sultan-ı Muazzam’dır.
• Bununla birlikte Türk İslam devletlerinde hükümdarlar İlig, Buğra, Nasr, Şahinşah gibi ünvanlar da kullanmışlardır.

Divan yada Divan-ı Ali (Büyük Divan, Divan-ı Saltanat):

Orta Asya Türk Devletlerinde görülen kurultay ve toy geleneği “Divan” adıyla devam ettirilmiştir. Önemli devlet işleri, Divan adı verilen kurulda görüşülürdü.

• Divan-ı Arz (Ordu – Başkanı “Emir-i Arz veya Arzü’l Ceyş),
• Divan-ı İstivfa (Mali - Başkanı “Müstevfi”)
• Divan-ı Tuğra (İnşaa) (Yazışma – Başkanı “Tuğrai”),
• Divan-ı İşra(İdari ve Adli – Başkanı “Müşrif”)’dır.

Saray Teşkilatı:
Devletin yönetimi ile ilgili bütün işlerin yürütüldüğü ve aynı zamanda hükümdar ve ailesinin günlük yaşamını sürdürdüğü yerdir

Hacibü’l-hüccab (Has Hacib): Saray teşkilatının başında bulunan kişiye verilen ünvan
Emir-i Candar: Saray muhafız komutanı
Havayic Salar: Sarayın aşçısı
Kapucubaşı: Sarayın her türlü hizmetinden sorumlu kişi
Şarabdar: Meşrubatla ilgilenen görevli
Camedar: Hükümdarın kıyafetleriyle ilgilenen görevli
Emir-i Ahur: Atların bakımından sorumlu kişi
Emir-i Alem: Devlete ait bayrak ve sancaklardan sorumlu kişi
Emir-i Silah: Silahlardan sorumlu görevli
Taştdar – Abdar: Temizlik işlerinin başındaki görevli
Çaşnigir: Yemek işlerini organize eden görevli (Anadolu Selçukluda Emir-i Meclis)
Emir-i Şikar: Av organizasyonundan sorumlu görevli
Devaddar: Hükümdarın yazı takımlarını muhafaza eden görevli
Üstaduddar: Saray harcamalarından sorumlu görevli
Serhenk (Çavuş): Seferler ya da saltanat gezileri sırasında hükümdara ait kuvvetlere yol açan görevli